Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Ուրբանիզացիան՝ մարդու ապրելակերպի, սոցիալական վարքագծի և առողջության զգալի փոփոխություններին նպաստող գործոն
Ժողովրդագրության ուսումնասիրման հիմնական թիրախներից է բնակչության դինամիկան, որի մի մասն է կազմում ուրբանիզացիան՝ ազգաբնակչության կենտրոնացումը քաղաքներում: Վերջինս նպաստում է մարդու ապրելակերպի, սոցիալական վարքագծի և առողջության զգալի փոփոխություններին:
Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության վիճակագրական տվյալների՝ մարդկության պատմության մեջ առաջին անգամ աշխարհի բնակչության 50%-ից ավելին բնակվում է քաղաքային վայրերում: Համաձայն մասնագետների կանխատեսումների՝ մինչև 2050թ.-ը այդ ցուցանիշը կհասնի 68%-ի:
ՀՀ-ում 2022թ.-ի դրությամբ բնակչության 63,9% բնակվում է քաղաքներում: Դեռ ավելին, եթե ՀՀ բնակչությունը վերջին 10 տարիներին կրճատվել է 2.2%-ով, ապա մայրաքաղաքի բնակչության թվաքանակն ավելացել է 2.5%-ով:
Երևույթը մեծ ազդեցություն ունի նաև առողջապահական համակարգի վրա, քանի որ նպաստում է ծառայությունների մատուցման հետագա կենտրոնացմանը Երևանում՝ ավելացնելով անհարկի բեռը համակարգի վրա, ինչպես նաև ձգելով երիտասարդ մասնագետներին, որոնք հաճախ չեն ուզում աշխատել մարզերում:
Բազմաթիվ տրանսպորտային միջոցների և արդյունաբերական ու էներգետիկ ձեռնարկությունների թափոնների` շրջակա միջավայր արտանետումը հանգեցնում է վերջինիս աղտոտմանը զանազան քիմիական վնասակար նյութերով (ածխածնի մոնօքսիդով, ծծմբի մի շարք միացություններով, ազոտի օքսիդներով, ֆտորի, քլորի միացություններվ, ծանր մետաղներով) և ռադիոնուկլիդներով: Մթնոլորտային օդում այդ նյութերի անթույլատրելի խտությունը նպաստում է ալերգիկ, շնչառական համակարգի հիվանդությունների, այդ թվում ասթմայի և քրոնիկ բրոնխիտի զարգացմանը: Ըստ ԱՀԿ տվյալների` քաղաքային բնակավայրերում ապրող մարդկանց 91%-ը աղտոտված օդով է շնչում:
Բազմաթիվ հետազոտությունների հիման վրա ապացուցված է, որ այդ նյութերից շատերն ունեն մուտոգեն, կանցերոգեն (քաղցկեղածին) ազդեցություն և, կուտակվելով տարբեր օրգաններում, առաջացնում են օնկոլոգիական հիվանդություններ:
Քաղաքային միջավայրը, երկարատև աշխատանքային օրվա, անձնական տրանսպորտային միջոցների օգտագործման և ֆիզիկական ակտիվության սահմանափակ հնարավորությունների պատճառով, սովորաբար նպաստում է նստակյաց ապրելակերպին, որն անառողջ սնվելու սովորույթների և ստրեսային կյանքի հետ մեկտեղ, հանգեցնում է ճարպակալության, ներզատաբանական, արյան շրջանառության համակարգի և այլ հիվանդությունների զարգացմանը:
Ապացուցված է, որ քաղաքաբնակների շրջանում ավելի բարձր են դեպրեսիայի, տագնապային և այլ հոգեկան խանգարումների տարածվածության ցուցանիշները:
Քաղաքներում բնակչության բարձր խտությունը նպաստում է նաև վարակիչ հիվանդությունների սրընթաց տարածմանը, համաճարակների զարգացման ռիսկի բարձրացմանը, որը մենք արձանագրեցինք Կովիդ-19 համավարակի ժամանակ, ինչպես նաև մթնոլորտային օդի ջերմաստիճանի ավելի բարձրացմանը, որն էլ ինչպես վկայում են ԵՊԲՀ գիտնականների աշխատանքները, նպաստում են մեր երկրում մահացության աճին, քանի որ ջերմային ալիքի յուրաքանչյուր հավելյալ 1 օրը պատճառ կարող է դառնալ 5 լրացուցիչ մահվան դեպքի:
Ուրբանիզացիային բնորոշ է մեկ այլ հիմնախնդիր, որը կապված է տրավմատիզմի հետ: Մեծ թվով հետիոտների և տրանսպորտային միջոցների առկայությունը բարձրացնում է ճանապարհատրանսպորտային պատահարների և վնասվածքների վտանգը: Մասնավորապես, Հայաստանում վերջին 10 տարիների ընթացքում ՃՏՊ թիվը ավելացել է 65%-ով, տուժած անձանց թիվը նույն ժամանակահատվածում ավելացել է 73%-ով, որը պայմանավորված է նաև համեմատաբար նոր փոխադրամիջոցների կիրառման ընդլայնմամբ:
Այսօր ուրբանիզացիայի արագ տեմպերը հնարավորություն չեն տալիս երկրներին, հատկապես ցածր եկամուտ ունեցողներին, ստեղծել անհրաժեշտ այնպիսի ենթակառուցվածքներ, որոնք անվտանգ կդարձնեն մարդկանց կյանքը քաղաքներում:
Ուրբանիզացիայի՝ առողջության վրա վնասակար հետևանքների նվազեցման համար պահանջվում են բազմասեկտորային և համակարգված միջոցներ, ինչպիսիք են քաղաքների պլանավորման և նախագծման արդյունավետ ռազմավարությունների մշակում, առողջության համար բարենպաստ տարածքների և պայմանների ստեղծում, էկոլոգիապես անվտանգ տրանսպորտային համակարգերի ներդրման խթանում, շրջակա միջավայրի աղտոտման դեմ պայքարի միջոցառումների իրականացում, առողջ սննդի համակարգերի խթանում, բնակչության շրջանում առողջ ապրելակերպի քարոզչություն, առողջապահական ծառայությունների հասանելիության բարձրացում և այլն:
Կարդացեք նաև
Ըստ հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման եվրոպական կենտրոնի կողմից հրապարակված տվյալների՝ 2023թ.-ի դեկտեմբերին Եվրոպական Միության անդամ մի շարք...
1951թ.-ին ԱՀԿ անդամ պետությունները հրապարակել են Միջազգային սանիտարական նորմերի վերաբերյալ առաջին կանոնակարգը։ Դրանք հիմնականում ներառում էին...
Ըստ Հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման եվրոպական կենտրոնի կողմից աշխարհում տիրող կորոնավիրուսային համավարակի վերաբերյալ հունվարի 12-ին հրապարակած վերջին վիճակագրական տվյալների...
Համաձայն բժշկագիտության ժամանակակից տվյալների՝ քաղցկեղների 30-50%-ը կարելի է կանխարգելել, եթե վերացվեն ռիսկի գործոնները և իրականացվեն ապացույցների վրա հիմնված մի շարք կանխարգելման ռազմավարություններ...
Առողջական ծայրահեղ ծանր վիճակով 1 տարեկան 8 ամսական երեխա է հոսպիտալացվել, ում մոտ ախտորոշվել է կարմրուկ: Փոքրիկն ունեցել է ուղեկցող մի շարք հիվանդություններ...
Համաձայն բրիտանական հայտնի “The Guardian” պարբերականում հրապարակված նյութի՝ Լորդերի պալատը կոչ է անում ստեղծել հատուկ խորհրդատվական խմբեր՝ աղտոտող նյութերի դեմ պայքարելու համար...
Թեև աշխարհում 2000 թվականից մալարիայի հիվանդացությունը զգալիորեն նվազել է, այն շարունակում է մնալ բազմաթիվ երկրների հանրային առողջապահության գերակա խնդիրներից մեկը...
Թունավոր են միայն աշխարհի օձերի 15%-ը: Հայակական լեռնաշխարհում թունավոր են օձերի 4 հետևյալ տեսակները՝ գյուրզա, հայկական իժ, Դարևսկու իժ, լեռնատափաստանային իժ։ Թունավոր օձի խայթոցի դեպքում...
Ըստ միջազգային «The Economist» հայտնի պարբերականում վերջերս հրապարակված հոդվածի՝ բազմաթիվ մարդիկ չափից շատ դեղ են օգտագործում...
2001 թվականից սկսած մայիսի 22-ը նշվում է, որպես կենսաբանական բազմազանության միջազգային օր: Այս օրը հռչակվել է ՄԱԿ Գլխավոր Ասամբլեյի կոմից 1995 թվականին`1994թ. տեղի ունեցած Կենսաբանական բազմազանության Կոնվեցիայի...
Մարդու առողջության ձևավորման հիմնական դերակատարն է կենսակերպը, որն էլ իր հերթին մեծապես կախված է առօրյայում հանդիպող ռիսկի գործոններից: Հիվանդության զարգացման ռիսկի գործոնների դեմ արդյունավետ...
Բնակչության ծերացումը ժողովրդագրական հիմնական խնդիրներից է ամբողջ աշխարհում, որը պահանջում է առողջապահական և սոցիալական պաշտպանության համակարգերի աշխատանքի վերագնահատում...
Բնակչության ծերացումը անկասկած համարվում է 21-րդ դարի հիմնական ժողովրդագրական խնդիրը, ինչպես զարգացած, այնպես էլ զարգացող երկրների համար...
Warning: mysqli::query(): (HY000/1): Can't create/write to file '/var/tmp/MYRtJYlP' (Errcode: 28 - No space left on device) in /sites/med-practic.com/classes/DatabaseManager_2.1.php on line 1381
Fatal error: Uncaught Error: Call to a member function fetch_assoc() on bool in /sites/med-practic.com/classes/DatabaseManager_2.1.php:1384 Stack trace: #0 /sites/med-practic.com/classes/article_class.php(102): TableManager->querySelectClassic('SELECT a.id, a....', Array) #1 /sites/med-practic.com/includes/include_footer_amen_kard_hod.php(5): Article->SelectAmenakardacvatsArticles(1) #2 /sites/med-practic.com/includes/include_bottom.php(9): require_once('/sites/med-prac...') #3 /sites/med-practic.com/bottom.php(7): require_once('/sites/med-prac...') #4 /sites/med-practic.com/article_more.php(151): require_once('/sites/med-prac...') #5 {main} thrown in /sites/med-practic.com/classes/DatabaseManager_2.1.php on line 1384